Bugun, 2025-yil 2-oktabrda o’zining yuksak nuqtasiga yetgan ushbu voqea bundan ikki yil avval, ajdodlar yurtiga deyarli tasodifiy tashrifdan boshlangan edi. 2023-yili dunyoga mashhur tadbirkor va metsenat Azim Roy (asl ismi O’rozoxun Saidazimov) mashhur Xalqaro gullar festivalida ishtirok etish uchun Namanganga keladi. Tashrif chog’ida u onasi tomonidan bobosi Saidazimxo’ja bir paytlar shu yerda, Qalqonquloq degan joyda yashaganini aytib o’tadi.
Bu so’zlar o’tmishga kalit bo’ldi. Mahalliy do’stlari mehmonni sobiq Qalqonquloq tumani, hozirgi «Zarbdor» mahallasiga olib kelishdi. Muhtaram hamyurtning avlodi kelgani haqidagi xabar tezda atrofgacha tarqaldi va ko’p o’tmay Azim Royni mahalla oqsoqollari qurshab olishdi. Bu uchrashuv taqdiran yuz bergan edi.
Oqsoqollar ko’zlarida yosh bilan unga 360 yildan oshiq tarixga ega qadimiy masjid haqida so’zlab berdilar. Ular Azim Royning bobosi Saidazimxo’ja XIX asr oxirida o’z mablag’lari hisobidan ushbu qadamjoni to’liq ta’mirlagan insonlardan biri bo’lganini aytishdi. Ammo sovet yillarida masjid yopilgan, bino esa eskirib, xarobaga aylangan edi. «Bobongizning yorqin xotirasi hurmati, masjidimizni qurishga va ochishga yordam bering» – degan iltimos bilan ular Azim Royga murojaat qilishdi.
Ajdodi haqidagi hikoyalar va hamyurtlarining samimiy iltimosidan chuqur ta’sirlangan Azim Roy ularning orzusini ro’yobga chiqarishni va bobosining xotirasini abadiylashtirishni o’z burchi deb bildi. O’sha kuniyoq u bu tarixiy joyda yangi, zamonaviy masjid qurilishini boshlashga qaror qildi.
Said Azim Xoja masjidining rasmiy sayti.
Va mana bugun, soat 12:00 da bu ezgu niyat hayotga tatbiq etildi. Namangan tarixiga oltin harflar bilan yoziladigan muhim voqea sodir bo’ldi. Azim Roy nafaqat bobosining masjidini, balki Saidazimxo’janing bobosi Abdullohxo’ja eshonning qayta ta’mirlangan va obodonlashtirilgan qabristonini ham tantanali ravishda ochdi.
Yangi masjid an’anaviy sharq me’morchiligi bilan uyg’unlashgan zamonaviy arxitekturaning ajoyib namunasidir. Bu avloddan-avlodga o’zlarining noyob san’atini o’tkazib kelayotgan mohir namanganlik ustalarning haqiqiy ijod mahsulidir. Yorug’ va keng namozxonalar, nafis minora va an’anaviy naqshlar bilan bezatilgan gumbaz ko’zni quvontiradi hamda sokinlik va osoyishtalik muhitini yaratadi. Bu yerdagi hamma narsa, poydevordan tortib ichki pardozgacha, sifatli materiallardan foydalanilgan va mo’min-musulmonlarning qulayligi uchun puxta o’ylangan.
Bu tadbir – shunchaki yangi binolarning ochilishi emas. Bu Azim Roy oilasini Namangan zamini bilan bog’lab turuvchi chuqur tarixiy va ma’naviy ildizlarga bo’lgan hurmat ramzidir. Uning katta bobosi Abdullohxo’ja eshon Payg’ambarimiz Muhammad (S.A.V.) avlodlaridan bo’lib, ushbu qadimiy qabriston uning nomi bilan atalgan ehtiromli ma’naviy yetakchi edi.
Azim Royning bobosi Saidazimxo’ja (taxminan 1853-1958 yillar) o’z davrining ko’zga ko’ringan shaxsi bo’lgan: Namanganda birinchi shakar zavodiga asos solgan muvaffaqiyatli fabrikachi va ayni paytda chuqur diniy e’tiqodli inson, hofiz edi. Biroq, sovet hokimiyati uni «quloq» deb tamg’aladi va u vatanni tark etishga majbur bo’lgan va umrining qolgan qismini surgunda o’tkazgan.
Va mana, oradan o’n yillar o’tib, uning nabirasi, yetimlikdan biznesda jahon miqyosida tan olinishgacha bo’lgan murakkab taqdir yo’lini bosib o’tgan inson, bobosi boshlagan ishni yakunlash uchun o’z ildizlariga qaytmoqda.
Bu qadam – xalqimizda ajdodlar xotirasi va ezgulik qilishga intilish naqadar mustahkam ekanligining yorqin namunasidir. Ushbu qadamjolarning qayta tiklanishi ma’naviy qadriyatlarga va tarixiy adolatga qaytish ramzidir. Namangan ahli uchun bugungi voqea bizning madaniy va ma’naviy merosimizning muhim bir qismi qayta tiklanganini anglatuvchi haqiqiy bayramga aylandi.